Kamulaştırmasız El Atma Davalarında Vekalet Ücretleri Ve Yargılama Harçları Artık Nispi Olacak

Kamulaştırmasız el atma davalarında, Kamulaştırma Kanununa eklenin geçici 6. madde ve Ek-1. maddeleri uyarınca davalarda vekâlet ücretlerinin maktu olarak uygulanacağı düzenlendiğinden, uygulamada vekâlet ücretleri ve yargılama harçları maktu olarak ödenmektedir. Ancak Anayasa Mahkemesi dayanak kanun maddelerini birer birer iptal etmesi sonucunda Kamulaştırma Kanunundan kaynaklı davalarda vekâlet ücretleri ve yargılama harçları maktu olarak uygulanmasının hukuki dayanağı kalmadığından artık nispi olarak uygulanacaktır. 

Bu noktaya nasıl gelindiğini kısaca anlatacak olursak;

Anayasa Mahkemesinin 01.11.2012 tarih ve E:2010/83, K:2012/169 sayılı kararıyla iptal edilen 2942 Sayılı Kamulaştırma Kanunu'nun Geçici 6. maddesi 11.06.2013 tarihinde 6487 Sayılı Kanun'un 21 maddesiyle tamamen değiştirilmiştir. Anılan 6. maddenin yeni halinin 1. fıkrasında, “Kamulaştırma işlemleri tamamlanmamış veya kamulaştırması hiç yapılmamış olmasına rağmen 9/10/1956 tarihi ile 4/11/1983 tarihi arasında fiilen kamu hizmetine ayrılan veya kamu yararına ilişkin bir ihtiyaca tahsis edilerek üzerinde tesis yapılan taşınmazlara veya kaynaklara kısmen veya tamamen veyahut irtifak hakkı tesis etmek suretiyle malikin rızası olmaksızın fiili olarak el konulması sebebiyle, mülkiyet hakkından doğan talepler, bedel talep edilmesi halinde bedel tespiti ve diğer işlemler bu madde hükümlerine göre yapılır. Bu maddeye göre yapılacak işlemlerde öncelikle uzlaşma usulünün uygulanması dava şartıdır.” düzenlemesi; 7. fıkrasında “Bu madde kapsamında açılan davalarda mahkeme ve icra harçları ile her türlü vekâlet ücretleri bedel tespiti davalarında öngörülen şekilde maktu olarak belirlenir.” düzenlemesi; 13. fıkrasında da; "04.11.1983 tarihinden bu fıkranın yürürlüğe girdiği tarihe kadar kamulaştırma işlemleri tamamlanmamış veya kamulaştırma hiç yapılmamış olmasına rağmen fiilen kamu hizmetine ayrılan veya kamu yararına ilişkin bir ihtiyaca tahsis edilerek üzerine tesis yapılan taşınmazların idare tarafından kamulaştırılması halinde kamulaştırma bedeli ve mahkemelerce malikleri lehine hükmedilen tazminatlar için de bu maddenin on birinci fıkrası, bu fıkra kapsamında kalan taşınmazlar hakkında açılan her türlü davalarda ise yedinci fıkra hükümleri uygulanır." düzenlemesi getirilmişti. 

Getirilen bu düzenlemeyle, 4/11/1983 tarihinden sonra da fiilen kamu hizmetine ayrılan veya kamu yararına ilişkin bir ihtiyaca tahsis edilerek üzerinde tesis yapılan taşınmazlar için de vekâlet ücretleri ve yargılama harçları maktu olarak uygulanmıştır.  Ancak Kamulaştırma Kanunun Geçici 6. maddesinin 13. fıkrası, 13.3.2015 tarih ve 29294 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Anayasa Mahkemesi'nin 13.11.2014 tarihli ve E:2013/95, K:2014/176 sayılı kararı ile “9.10.1956 ilâ 4.11.1983 tarihlerini kapsayan dönemde oluşan mağduriyetlerin giderilmesi amacıyla getirilen ve malikler aleyhine birtakım hükümler içeren bu istisnai düzenlemenin 4.11.1983 tarihinden sonraki dönem için de uygulanmasının haklı bir temeli bulunmamaktadır. O dönemle sınırlı olarak makul karşılanabilen bu istisnai hükümlerin sonraki dönemlere de uygulanması öngörülerek olağanlaştırılması, hukuk güvenliğini zedelemekte ve Anayasa’nın 35. maddesinde güvenceye bağlanan mülkiyet hakkının ihlali sonucunu doğurmaktadır.”  gerekçesiyle iptal edilmiştir. 

Geçici 6. maddesinin 13. fıkrasının Anayasa Mahkemesince iptal edilmiş olmasıyla uygulanırlığı kalmamıştır. Böylece Anayasa Mahkemesi kararı sonrası 1983 yılından sonraki el atmaya ilişkin kamulaştırmasız el atmadan kaynaklanan davalarda vekâlet ücreti ve yargılama harçları tekrar nispi olarak uygulanmaya başlanılmıştır. Ancak 2942 sayılı Kanun Koyucu tarafından Kamulaştırma Kanunu'na 6745 sayılı Kanun’un 33. maddesiyle 29.08.2016 tarihinde eklenen Ek-1 maddesinin 3. fıkrası uyarınca tekrar maktu olarak uygulanması yönünde düzenleme yapılmıştır.   

2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu'na 29.08.2016 tarihinde eklenen Ek-1 maddesinin 3. fıkrasında "Bu madde kapsamında kalan taşınmazlar hakkında açılacak dava ve takiplerde, bu Kanunun geçici 6 ncı maddesinin üçüncü, yedinci, sekizinci ve on birinci fıkra hükümleri, bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten önce açılan ancak henüz karara bağlanmayan veya kararı kesinleşmeyen davalara bu madde hükümleri, kesinleşen ancak henüz ödemesi yapılmayan kararlar hakkında ise geçici 6 ncı maddenin üçüncü, sekizinci ve on birinci fıkra hükümleri uygulanır." düzenlemesi getirilmiştir.

Görüldüğü üzere Kanun koyucu tarafından Anayasa Mahkemesinin kararlarına rağmen, 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu'nuna eklenen Ek-1 maddesiyle, açılacak davalarda aynı Kanunun geçici 6. maddesinin yedinci, sekizinci ve on birinci fıkra hükümlerini uygulanır hale getirerek, geçici 6. maddeyle belirli bir dönem için öngörülmüş olan ve bu nedenle istisnai nitelik taşıyan hükümlere tekrar genel nitelik kazandırılmıştır. 

Nitekim Kamulaştırma Kanununu Ek-1. Maddesi de, Anayasa Mahkemesinin 05.04.2019 tarih ve 30736 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan 20.12.2018  tarih ve E:2016/181, K:2018/111 sayılı kararı ile birinci fıkranın birinci cümlesi dışında kalan bölümü ile diğer fıkraları tamamını "İptali istenen maddenin yürürlüğe girdiği tarihten önce açılan ancak henüz karara bağlanmayan veya kararı kesinleşmeyen davalara da bu madde hükümleri, kesinleşen ancak henüz ödemesi yapılmayan kararlarda da geçici 6. maddenin üçüncü, sekizinci ve on birinci fıkra hükümleri uygulanacaktır. Bu hükümler 9/10/1956 ile 4/11/1983 tarihleri arasında meydana gelen kamulaştırmasız el atmalara dayalı tazminat talepleri için geçmişe yönelik bazı mağduriyetlerin giderilmesi amacıyla çıkarılan ve istisnai nitelik taşıyan hükümlerdir. Sadece belirli bir dönem için öngörülmüş olan ve bu nedenle istisnai nitelik taşıyan anılan hükümlere genel nitelik kazandırılarak bu hükümlerin, ilişkin olduğu dönemle sınırlı olmaksızın başka olaylara da uygulanacağının öngörülmesi Anayasa’nın 46. maddesinde yer alan güvencelerle bağdaşmaz." gerekçesiyle iptal edilmiştir.

Anayasa Mahkemesi kararlarından da görüldüğü üzere, 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu'nun Geçici 6. maddesinde yer alan hükümler, 09/10/1956 ile 04/11/1983 tarihleri arasında meydana gelen kamulaştırmasız el atmalara dayalı tazminat talepleri için geçmişe yönelik bazı mağduriyetlerin giderilmesi amacıyla çıkarılan ve istisnai nitelik taşıyan hükümlerdir. Bu hükümler sadece belirli bir dönem için öngörülmüştür. Bu nedenle genele uygulanmaması gerektiği açıktır. Hal böyle olmasına rağmen kanun koyucu tarafından ısrarla Anayasa Mahkemesi kararlarına aykırı olarak, Anayasa’nın 46. maddesinde öngörülen güvenceleri etkisiz bırakacak yeni düzenlemeler yapmaya devam etmiştir. 

Gelinen son noktada, Anayasa Mahkemesinin 20.12.2018  tarih ve E:2016/181, K:2018/111 sayılı iptal kararı sonrasında, 1983 yılından sonraki el atmaya ilişkin kamulaştırmasız el atmadan kaynaklanan davalarda vekalet ücretleri ve yargılama harçlarının nispi olarak uygulanmasının önünde herhangi bir engel kalmamıştır.

Bu nedenle, Anayasa Mahkemesinin 20.12.2018  tarih ve E:2016/181, K:2018/111 sayılı kararı sonrasında artık 1983 yılından sonraki kamulaştırmasız el atmalarda vekalet ücreti nispi olarak uygulanacaktır. Sadece 1956 ile 4.11.1983 arası el atmalarda maktu vekâlet ücretine hükmedilmektedir.